سیما پرواز جام جم

استان کرمان

موقعيت جغرافيايي استان‌ كرمان‌ با 175069 كيلومتر مربع‌ وسعت‌ در جنوب‌ شرقي‌ ايران‌ واقع‌ شده‌ است ‌. اين‌ استان‌ بعد از خراسان‌ دومين‌ استان‌ پهناور كشور است‌ و حدود 11 درصد از خاك‌ ايران‌ را در برگرفته‌ است‌ . شهرهاي‌ مهم ‌استان‌ كرمان‌ عبارتند از : بافت‌ ، بردسير ، بم ‌، جيرفت ‌، رفسنجان ‌، زرند ، سيرجان‌ ، شهر بابك ‌، كرمان‌ و كهنوج ‌. ارتفاعات‌ استان‌ كرمان‌ دنباله‌ رشته‌ كوههاي‌ مركزي‌ ايران‌ است‌ كه‌ از چين‌ خوردگيهاي‌ آتش فشاني‌ آذربايجان ‌شروع‌ و با انشعاباتي‌ در فلات‌ مركزي‌ تا بلوچستان‌ امتداد مي‌يابد اين‌ رشته‌ كوهها دشت‌هاي‌ وسيعي‌ را در سطح‌ استان‌ پديد آورده‌اند .  بلندترين‌ اين‌ ارتفاعات‌ كوههاي‌ بشاگرد كوهبنان‌ است‌ كه‌ قلل‌ ديگري‌ از قبيل‌ طغرل‌ الجرد ، پلوار ، سيرچ ‌، ابارق‌ و تهرود را در ميان‌ خود جاي‌ داده‌ است ‌. كوههاي‌ ديگري‌ كه‌ از يزد تا كرمان‌ و چاله ‌جازموريان‌ كشيده‌ شده‌اند ، قله‌هاي‌ مهمي‌ از قبيل‌ مدوار ، شهر بابك ‌، كوه‌ پنج ‌، چهل‌ تن ‌، لاله‌زار ، هزار بحر آسمان ‌و ... در ميان‌ آنان‌ سر بر آسمان‌ كشيده‌اند . جمعیت استان استان ‌كرمان‌ در سال‌ 1375 حدود 2004 هزار نفر جمعيت‌ داشت‌ كه‌ از اين‌ تعداد 9/52 درصد در نقاط‌ شهري ‌، 46 درصد در نقاط‌ روستايي‌ ساكن‌ بوده‌اند . و 1/1 درصد آن‌ نيز غير ساكن‌ بوده‌ است ‌. شهرستان‌ كرمان‌ به‌ عنوان‌ مركز استان‌ با حدود 80 درصد جمعيت‌ شهرنشين ‌، توسعه‌ يافته‌ترين‌ و وسيع‌ترين‌ شهر استان‌ است‌ .  تاريخ و فرهنگ استان‌ كرمان‌ از نظر جاذبه‌هاي‌ طبيعي‌ نيز يكي‌ از مناطق‌ جالب‌ توجه‌ ايران‌ است ‌. چشمه‌هاي‌ آب ‌معدني‌ و گرم‌ ، تفرجگاه‌ها ، فضاهاي‌ سبز ، ارتفاعات‌ و قله‌ها ، درياچه‌ها و آبگيرها ، مناطق‌ حفاظت‌ شده‌ و جاذبه‌هاي‌ ويژه‌ كويري‌ از جمله‌ عناصر زيباي‌ طبيعي‌ استان‌ هستند . نگاهي‌ به‌ سيماي‌ جهانگردي‌ شهرستان‌هاي ‌استان‌ توان‌هاي‌ بالقوه‌ و بالفعل‌ اين‌ استان‌ پهناور را بيش‌ از پيش‌ آشكار مي‌سازد . ذيلاً شهرهاي‌ استان‌ كرمان‌ از نظر موقعيت‌ و جاذبه‌هاي‌ توريستي‌ مورد اشاره‌ قرار مي‌گيرند : سابقه‌ سكونت‌ و استقرار انسان‌ در سرزمين‌ كرمان به‌ هزاره‌ چهارم‌ قبل‌ از ميلاد مي‌رسد . اين‌ منطقه‌ يكي‌ از قديمي‌ترين‌ نواحي‌ ايران‌ به‌ شمار مي‌رود و در گذر زمان‌ گنجينه‌هاي‌ فرهنگي‌ و تاريخي‌ گرانبهايي‌ در آن‌ پديد آمده‌ است‌ كه‌ جلوه‌هايي‌ از تمدن‌ و مدنيت‌ ايراني‌ را به‌ نمايش‌ مي‌گذارد .  هر فضاي‌ تاريخي‌ كرمان‌ بيانگر بخشي‌ از زوايا و ابعاد زندگي‌ مردم‌ و حكومت‌هاي‌ محلي‌ اين‌ مرز و بوم‌ است ‌. آب و هوا ارتفاعات‌ و پستي‌ و بلندي‌هاي‌ استان ‌، شرايط‌ اقليمي‌ ويژه ‌، آب‌ و هواي‌ متفاوتي‌ را در نواحي‌ مختلف ‌استان‌ بوجود آورده‌اند . نواحي‌ شمال ‌، شمال‌ غربي‌ و مركزي‌ ، آب‌ و هواي‌ خشك‌ و معتدل‌ دارد و آب‌ و هواي ‌نواحي‌ جنوبي‌ و جنوب‌ شرقي‌ آن‌ گرم‌ و نسبتاً مرطوب‌ است  . آب‌ و هواي‌ مركز استان‌ (شهر كرمان‌) خشك‌ و نيمه‌ معتدل‌ است‌ و حداكثر مطلق‌ درجه‌ حرارت‌ آن‌ 6/39 درجه‌ و حداقل‌ مطلق‌ درجه‌ حرارت‌ آن‌ 7- درجه‌سانتي‌ گراد گزارش‌ شده‌ است‌ . متوسط‌ درجه‌ حرارت‌ استان‌ در ماه‌هاي‌ فروردين‌ تا تيرماه‌ بين‌ 20 تا 25 درجه‌ سانتي‌گراد مي‌باشد . اين‌ ماهها مطلوب‌ترين‌ زمان‌ مسافرت‌ براي‌ گردش‌ و بازديد از ديدني‌هاي‌ استان‌ است .

استان یزد

استان یزد از سرزمینهای کهن و تاریخی ایران زمین است . در بعضی از منابع بنای اولیه برخی از شهرهای این استان چون (میبد) را به سلیمان پیغمبر ، (یزد) را به ضحاک و اسکندر مقدونی و (ابرکوه) را به ابراهیم پیغمبر نسبت داده اند . این بیانگر قدمت و دیرینگی پیشینیه تاریخی و فرهنگی سرزمین و مردم این دیار است . مجموعه آثار باستانی پراکنده موجود در این استان نیز به سهم خود گویای این پیشینه تاریخی است . آثاری چون دست افزارهای سنگی بدست آمده از دره های شیرکوه ، نگاره های روی تخت سنگ کوه ارنان ، تکه سفالهای منقوش نارین قلعه میبد – متعلق به دوره ایلامی ، غارهای استان و آثار معماری و شهر سازی باستانی و ... نشان می دهد مدنیت یزد ، در چهار کانون باستانی (مهریز و فهرج) ، (یزد) ، (رستاق و میبد) و (اردکان) متمرکز بود . پژوهشگران این منطقه را که در مسیر شاهراه های باستانی (ری – کرمان) و (پارس – خراسان) قرار داشت ، جزء سرزمینهای دور دست مادها شمرده اند . سلسله ها و حکامی که بر یزد حکومت کردند عبارتند از : قباد انوشیروان ، یزدگرد اول ، ساسانیان ، آل کاپویه ، اتابکان ، مغولان ، آل مظفر ، تیموریان ، صفویان ، افشاریان و قاجاریه . استان‌ يزد با 120000 كيلومتر مربع‌ وسعت‌ در مركز ايران‌ قرار دارد و براساس‌ آخرين‌ تقسيمات‌ كشوري‌ ، داراي‌ هفت‌ شهرستان‌ به‌ نام‌هاي‌ ابركوه ‌، اردكان‌ ، بافق‌ ، تفت ‌، مهريز ، ميبد و يزد است ‌. استان‌ يزد در سال‌ 1375حدود 800000 نفر جمعيت‌ داشته‌ است ‌. از اين‌ تعداد 15/75 درصد در نقاط‌ شهري‌ و 85/24 درصد در نقاط ‌روستايي‌ ساكن‌ بوده‌اند . شهر يزد پرجمعيت‌ترين‌ شهر و مركز سياسي‌ - اداري‌ استان‌ يزد است ‌. استان‌ يزد در قلمرو سلسله‌ جبال‌ مركزي‌ ايران‌ واقع‌ شده‌ و از پستي‌ و بلندي‌ و چاله‌ها و كفه‌هاي‌ كويري ‌متعددي‌ تشكيل‌ شده‌ است ‌. اين‌ ناهمواري‌ها مشتمل‌ بر تپه‌هاي‌ پاي‌ كوهي ‌، دشت‌ها ، بيابان‌ها ، نواحي‌ كويري‌ و تپه‌هاي‌ ماسه‌اي‌ است ‌. در استان‌ دو رشته‌ كوه‌ متمايز از هم‌ وجود دارد . اولي‌ بخشي‌ از كوههايي‌ است‌ كه‌ در جهت ‌شمال‌ غربي‌ - جنوب‌ شرقي‌ از مركز ايران‌ عبور مي‌كنند و به‌ كوههاي‌ مركزي‌ ايران‌ معروف‌ هستند . دومي‌ شامل ‌رشته‌ كوههايي‌ است‌ كه‌ در مناطق‌ مركزي ‌، شمالي‌ و شرقي‌ استان‌ قرار دارند . رشته‌ شيركوه‌ كه‌ مانند ديواري ‌قسمت‌هاي‌ مركزي‌ استان‌ را از بخش‌ غربي‌ آن‌ (چاله‌ ابرقو) جدا مي‌كند ، همواره‌ از برف‌ و يخ‌ پوشيده‌ شده‌ و در تامين‌ آب‌ شهرهاي‌ يزد ، تفت‌ و مهريز نقش‌ مهم‌ و اساسي‌ دارد . جمعیت استان یزد در حال حاضر بالغ بر 890000 نفر است که 1/4 درصد از جمعیت کل کشور را به خود اختصاص می دهد . از کل جمعیت استان 78 درصد را جمعیت شهری و 22 درصد را جمعیت روستائی تشکیل می دهد . به دلیل وجود بیابانها و کویرهای وسیع تراکم جمعیت در سطح استان کم است . سرزمين‌ يزد جلوه‌هايي‌ از باشكوه‌ترين‌ و درخشانترين‌ ميراث‌ فرهنگي‌ و تمدن‌ كهن‌ ادوار مختلف‌ تاريخي‌ ايران‌ را در خود جاي‌ داده‌ است ‌. تاريخ‌ سكونت‌ انسان‌ در اين‌ خطه‌ از هزاره‌ سوم‌ پيش‌ از ميلاد فراتر رفته‌ است ‌، به‌ طوري‌ كه‌ در عهد پيشداديان‌ طوايف‌ در حال‌ كوچ‌ از بلخ‌ به‌ پارس ‌، اين‌ سرزمين‌ را يزدان ‌، ناميدند و از آن‌ زمان‌ به‌ بعد يزد محل‌ عبادت‌ شد . از مهم‌ترين‌ مراكز اسكان‌ اوليه‌ اين‌ سرزمين‌ به‌ مهرپادين ‌(مهريز) فهرشان ‌، پهره‌ (فهرج‌) ، خورميش ‌، ادر (اردكان‌) ، شواز ، قلاع‌ موبدان‌ (ميبد) ، طرنج ‌، عقدا و اشكذر مي‌توان‌ اشاره‌ كرد . شهر يزد به‌ عنوان‌ محلي‌ پاك‌ و مقدس‌ در رأس‌ تمام‌ آبادي‌هاي‌ مزبور قرار داشته‌ است ‌. دره‌هاي‌ سرسبز و مناطق‌ ييلاقي ‌، چشمه‌ سارها ، ارتفاعات‌ و قله‌ها ، غارها ، حيات‌ وحش‌ و شكارگاهها و به ‌ويژه‌ جاذبه‌هاي‌ كويري‌ از خصوصيات‌ جالب‌ توجه‌ طبيعت‌ يزد است‌ كه‌ برخي‌ از آنها جزء تفرجگاههاي‌ مهم‌ مردم‌ استان‌ به‌ شمار مي‌آيد . استان‌ يزد از لحاظ‌ كنش‌هاي‌ فرهنگي‌ نيز جالب‌ توجه‌ است ‌. اين‌ منطقه‌ از لحاظ‌ رفتارهاي‌ فرهنگي‌ مردم‌ كانون‌ گوناگوني‌هاست‌ و در اين‌ بين‌ خصوصيات‌ فرهنگي‌ زرتشتيان‌ از پيشينه‌ تاريخي‌ درخشاني‌ برخوردار است ‌. زرتشتيان‌ طبق‌ آئين‌ زرتشت‌ مراسم‌ ويژه‌اي‌ را در روزهاي‌ معيني‌ از سال‌ برگزار مي‌كنند كه‌ از ديدگاه‌ جهانگردي ‌براي‌ افراد مسلمان‌ و پيروان‌ ساير اديان‌ جالب‌ توجه‌ و ديدني‌ است ‌. نژاد مردم استان یزد از نژاد آریادی و ایرانی هستند و به علت موقعیت جغرافیائی ویژه این استان ، از آمیختن با نژادهای غیر ایرانی تا اندازه ای مصون مانده اند . در روزگار باستان و آغاز مدنیت و آبادی در این سامان نژادهای دیگری در این ناحیه می زیستند و با نژادهای اصلی آن درآمیختند . این آمیزش بی گمان بعدها در سرگذشت اجتماعی ، فرهنگی و حتی ترکیب نژادی مهاجران تازه رسیده آریائی نیز تأثیر بسیار داشته است . در نیمه هزاره دوم پیش از میلاد آریائی ها به فلات مرکزی ایران از جمله منطقه یزد که در دل این فلات قرار دارد ، روی آوردند . در دوره های بعد نیز ، گروه های عرب ، ترک ، مسیحی و کلیمی به این منطقه آمدند . در سده اخیر نیز اعراب مهاجر به این استان آمده و در آن ساکن شدند . مردم استان یزد به زبان فارسی رایج ، با پاره ای ویژگی های گویشی سخن می گویند . برخی ویژگیهای گویشی در میان شهرستانهای این استان محسوس است . زبان شناسان نیم زبانهای جدید ایرانی را به دو دسته باختری و خاوری تقسیم کرده اند . لهجه یزدی جزء نیم زبانهای مرکزی دسته باختری است که در بخش باختری فلات ایران ، تا حدود مرزهای ایران رواج دارد . در بیشتر نیم زبانهای مرکزی از جمله لهجه شیرین یزدی اثر آمیختگی کمتری با زبان عربی دیده میشود . زرتشتیان یزد به زبان نیاکان خویش ، زبان فارسی دری سخن می گویند . زبان زرتشتیان یزد به دلیل پاره ای عوامل اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی آمیختگی بسیار با زبان فارسی پیدا کرده ، به طوری که آهنگ ناتوان شدن و حتی فراموش شدن آن روز به روز تندتر میشود . مذهب پیش از ورود مسلمانان به ایران ، مردم استان یزد نیز مانند مردم سایر نقاط ایران زرتشتی بودند . با انقراض حکومت ساسانیان در نیمه نخست سده اول ه . ق مردم بیشتر نقاط ایران از جمله استان یزد نیز به دین اسلام گرویدند ؛ ولی برخی از آنان با پرداخت جزیه ، آیین خود را حفظ کردند و زرتشتی باقی ماندند . قریب به اتفاق مردم استان یزد ، مسلمان و پیرو شیعه جعفری هستند . استان‌ يزد به‌ دو علت‌ اساسي‌ خشك‌ است ‌. اول‌ آنكه‌ بر روي‌ كمربند خشك‌ جهاني‌ واقع‌ شده‌ و ديگر آنكه‌ از درياهاي‌ آزاد عمان‌ و خليج‌فارس‌ و درياچه‌هاي‌ داخلي‌ و بادهاي‌ رطوبت‌زاي‌ دريايي‌ بسيار دور است ‌. عامل‌ مهم‌ اعتدال‌ نسبي‌ آب‌ و هواي‌ يزد كه‌ قابليت‌ زيست‌ نسبتاً مناسبي‌ به‌ آن‌ بخشيده‌ است ‌، ارتفاعات ‌مهمي‌ است‌ كه‌ در اطراف‌ آن‌ پديد آمده‌ و به‌ طور موضعي‌ در بهبودي‌ هواي‌ استان‌ اثر مي‌گذارند و لذا مناطقي‌ با ارتفاع‌ بيش‌ از 2500 متر از اعتدال‌ و رطوبت‌ نسبي‌ بيشتري‌ برخوردار هستند . متوسط‌ دماي‌ هواي‌ استان‌ 9/18 درجه‌ سانتي‌گراد است ‌. حداكثر مطلق‌ دما در تيرماه‌ برابر 43 و حداقل‌ آن‌ در دي‌ماه‌ برابر 2/7 درجه‌ سانتي‌گراد مي‌باشند . به‌ استثناي‌ منطقه‌ كوهستاني ‌شيركوه‌ ، ساير نقاط‌ استان‌ يزد اقليم‌ گرم‌ و خشك‌ و بياباني‌ دارد كه‌ از غرب‌ و جنوب‌ غربي‌ به‌ طرف‌ شمال‌ شرقي‌ و شرق‌ خشك‌تر مي‌شود .

استان ایلام

استان ايلام با 19680 كيلومتر مربع‌ مساحت‌ در غرب‌ كشور واقع‌ شده‌ است ‌. بر اساس‌ آخرين ‌تقسيمات‌ سياسي‌ و اداري‌ در سال‌ 1375 ، شهرستان‌هاي‌ استان‌ ايلام‌ عبارتند از : آبدانان ‌، ايلام ‌، ايوان‌ ، دره‌ شهر ، دهلران ‌، شيروان‌ و چرداول‌ و مهران ‌. شهر ايلام‌ مركز استان‌ ايلام‌ است ‌. اين‌ استان‌ از جنوب‌ با استان خوزستان‌ ، از شرق‌ با استان لرستان‌ و از شمال‌ با استان كرمانشاه‌ و از سمت‌ غرب‌ با 425 كيلومتر مرز مشترك‌ با كشور عراق‌ همجوار است ‌. ناهمواري‌هاي‌ استان‌ ايلام ‌، از چين‌خوردگي‌هاي‌ موازي‌ در جهت‌ شمال‌ غربي‌ و جنوب‌ شرقي‌ به‌ وجود آمده‌اند . كوههاي‌ استان‌ ايلام‌ عمدتاً به‌ دوران‌ دوم‌ و سوم‌ زمين‌ شناسي‌ مربوط‌ است ‌. نواحي‌ شمالي‌ و شمال‌ شرقي‌ استان ايلام‌ كوهستاني‌ و نواحي‌ غرب‌ و جنوب‌ غربي‌ آن‌ از اراضي‌ پست‌ و كم‌ ارتفاع‌ تشكيل‌ شده‌ است‌ . كبيركوه‌ و ديناركوه‌ مهم‌ترين‌ ارتفاعات‌ استان‌ مي‌باشد . در نواحي‌ كوهستاني‌ شمال‌ و شمال‌ شرقي‌ استان‌ و بين‌ رشته‌ كوهها ، دشت‌هاي‌ كم‌ وسعتي‌ مانند : هليلان ‌، شيروان ‌، ايلام‌ و غيره‌ قرار دارند و در قسمت‌هاي‌ جنوب‌ غربي‌ و غرب‌ استان‌ نيز دشتهاي‌ وسيع‌ و گرمسيري ‌دهلران ‌، دشت‌ عباس‌ واقع‌ شده‌اند كه‌ در شرق‌ به‌ جلگه‌ خوزستان‌ متصل‌ مي‌شوند .اين‌ استان‌ در سال‌ 1375 ، حدود 487800 نفر جمعيّت‌ داشت‌ كه‌ از اين‌ تعداد 23/53 درصد در نقاط‌ شهري‌ و 61/۴۴ درصد در نقاط‌ روستايي‌ سكونت‌ داشته‌اند . مطالعات‌ و كشفيات‌ محدود باستان‌ شناسي‌ نشان‌ مي‌دهد كه‌ قوم‌ «گوتي‌» در حدود 4000 سال‌ پيش‌ از ميلاد در اين‌ نواحي‌ بسر مي‌برده‌ است ‌. قوم‌ «كاسي‌» يا «كاسيت‌» بعد از گوتي‌ها احتمالاً از نواحي‌ قفقاز به ‌اين‌ نواحي‌ مهاجرت‌ كرده‌اند . قوم‌ كاسي‌ يكبار به‌ قصد تصرف‌ بابل‌ به‌ بين‌النهرين‌ هجوم‌ برده‌ و شكست‌ خورده ‌است ‌. سپس‌ در حمله‌ ديگري‌ به‌ حكومت‌ بابل‌ پايان‌ داده‌ و نزديك‌ به‌ ۶ قرن‌ حكومت‌ كرده‌ است ‌. كشف‌ آثار برنزي‌ در لرستان ‌، ايلام‌ و طالش‌ تمدن‌ باستاني‌ اين‌ قوم‌ را به‌ هم‌ مرتبط‌ ساخته‌ است ‌. الهه‌ مورد پرستش‌ «كاسي‌ها» رب‌النوع‌ آفتاب‌ به‌ نام‌ «سورياش‌» بوده‌ كه‌ از ارباب‌ انواع‌ آريايي‌ نيز به‌ شمار مي‌رود . سرزميني‌ كه‌ اكنون‌ ايلام‌ نام‌ دارد ، بنا به‌ اسناد تاريخي‌ فراوان‌ بخشي‌ از كشور عيلام‌ باستان‌ بوده‌ است‌ در كتيبه‌هاي‌ بابلي ‌، ايلام‌ را «آلامتو» يا «آلام‌» خوانده‌اند كه‌ به‌ قولي‌ به‌ معناي‌ كوهستان‌ يا كشور طلوع‌ خورشيد است ‌. مدّتي‌ پس‌ از سقوط‌ ايلام ‌، حوزه‌ فرمانروايي‌ آن‌ به‌ دو منطقه‌ تحت‌ نفوذ پارس‌ها در شرق‌ و مادها در غرب‌ تقسيم‌ شد . اقوام‌ ساكن‌ زاگرس‌ در دوره‌ هخامنشي‌ جزئي‌ از امپراطوري‌ هخامنشي‌ بوده‌ است ‌. وجود آثار باستاني‌ فراواني‌ از دوره‌ ساساني‌ در استان‌هاي‌ ايلام‌ و لرستان‌ ، نشان‌ مي‌دهد كه‌ اين‌ منطقه‌ در آن‌ زمان‌ اهميّت‌ ويژه‌اي‌ داشته‌ است ‌. در اواخر قرن‌ چهارم‌ هجري‌ قمري ‌، حسنويه‌ كرد بر ايلام‌ و لرستان‌ فعلي‌ حكومت‌ مي‌كرده ‌است‌ و تا اوايل‌ قرن‌ ششم‌ هجري‌ قمري‌ ، حكومت‌ اين‌ خاندان‌ ادامه‌ داشته‌ است ‌. در فاصله‌ سال‌هاي‌ 570  تا 1006 ه.ق ‌، اتابكان‌ لفر بر پشتكوه‌ و لرستان‌ حكومت‌ كرده‌اند ، اين‌ خاندان‌ بعدها مقر حكومت‌ خود را به ‌پشتكوه‌ «ايلام‌ كنوني‌» منتقل‌ كردند . آخرين‌ والي‌ پشتكوه‌ پس‌ از كودتاي‌ 1299 شمسي‌ به‌ نحوي‌ مسالمت‌آميز ، منطقه‌ تحت‌ حكومت‌ خود را رها كرده‌ و در كشور عراق‌ اقامت‌ گزيد از سال‌ 1309 در تقسيمات‌ كشوري‌ ، ايلام‌ جزء استان‌ پنجم‌ يعني‌ كرمانشاه‌ گرديد . سپس‌ به‌ علّت‌ موقعيت‌ مهّم‌ سياسي‌ - مرزي‌ و محروميت‌هاي‌ فراوان‌ به‌ فرمانداري‌ كل‌ تبديل‌ شد و اكنون‌ يكي‌ از استان‌هاي‌ مهّم‌ كشور محسوب‌ مي‌شود . استان‌ ايلام‌ از جمله‌ مناطق‌ عشاير نشين‌ سرزمين‌ ايران‌ است‌ كه‌ در دهه‌هاي‌ اخير ، مناسبات‌ سنتي‌ مبني‌ بر كوچ‌ در بسياري‌ از نواحي‌ آن‌ در حال‌ منسوخ‌ شدن‌ است‌ . ولي‌ در نظام‌ فرهنگي‌ ، اعتقادات‌ ، ارتباطات‌ اجتماعي ‌، سنت‌ها ، آداب‌ و ديگر رفتارهاي‌ اجتماعي‌ و فرهنگي‌ مردم‌ اين‌ خطه ‌، آثار اين‌ نوع‌ شيوه ‌معيشت‌ و زندگي‌ اجتماعي‌ هنوز مشاهده‌ مي‌شود . استان ايلام‌ از نظر شرايط‌ اقليمي‌ جزو مناطق‌ گرمسيري‌ كشور محسوب‌ مي‌شود ، ولي‌ به‌ علّت‌ وجود ارتفاعات‌ كبيركوه‌ و ديناركوه ‌، اختلاف‌ درجه‌ حرارت‌ و بارندگي‌ در بخش‌هاي‌ شمالي ‌، جنوبي‌ و غربي‌ آن‌ زياد است ‌. به‌ طوري‌ كه‌ مناطق‌ سه‌گانه‌ سردسيري ‌، گرمسيري‌ و معتدل‌ در اين‌ استان‌ شكل‌ گرفته‌ است ‌: مناطق‌ كوهستاني‌ شمال‌ و شمال‌ شرقي‌ استان‌ نسبتاً سردسير با زمستان‌هاي‌ طولاني‌ است ‌، مناطق‌ جلگه‌اي‌ غرب‌ و جنوب‌ غربي‌ استان‌ گرمسير است‌ و مناطق‌ مياني‌ آن‌ آب‌ و هواي‌ معتدل‌ دارد . براساس‌ گزارش‌ ايستگاه‌ سينوپتيك‌ ايلام‌ در سال‌ 1375 ، در شهر ايلام‌ حداكثر مطلق‌ حرارت‌ در ماه‌ مرداد 38 درجه‌ سانتي‌گراد و حداقل‌ آن‌ در بهمن‌ ماه‌ ۴/0 درجه‌ سانتيگراد گزارش‌ شده‌ است ‌. ميزان‌ بارندگي‌ سالانه‌ آن‌ نيز ۴/578 ميليمتر و تعداد روزهاي‌ يخبندان‌ آن‌ در فصل‌ زمستان‌ 27 روز ثبت‌ شده‌ است .

استان لرستان

استان‌ لرستان‌ با 28559 كيلومتر مربع‌ مساحت‌ در غرب‌ ايران‌ قرار دارد . براساس‌ آخرين‌ تقسيمات ‌سياسي‌ و اداري‌ در سال‌ 1375، شهرستان‌هاي‌ استان‌ عبارتند از : خرم‌ آباد ، بروجرد ، اليگودرز ، دورود ، كوهدشت ‌، ازنا ، دلفان ‌، سلسله‌ و پلدختر ، شهرستان‌ خرم‌آباد مركز استان‌ لرستان‌ است ‌. اين‌ استان‌ از شمال‌ به ‌استان‌هاي‌ مركزي‌ و همدان‌ ، از جنوب‌ به‌ استان‌ خوزستان ‌، از شرق‌ به‌ استان‌ اصفهان‌ و از غرب‌ به‌ استان‌هاي ‌كرمانشاه‌ و ايلام‌ محدود است ‌. استان‌ لرستان‌ سرزمين‌ كوهستاني‌ است ‌. اشترانكوه‌ با 4050 متر ارتفاع‌ بلندترين‌ نقطه‌ استان‌ لرستان‌ است‌ و پست‌ترين‌ نقطه‌ آن‌ در جنوبي‌ترين‌ ناحيه‌ استان‌ واقع‌ شده‌ و حدود 500 متر از سطح‌ درياي‌ آزاد ارتفاع‌ دارد . اين‌ استان‌ در سال‌ 1375 حدود 1584434 نفر جمعيّت‌ داشته‌ است‌ كه‌ 56/53 درصد آن‌ در نقاط‌ شهري‌ و 26/45 درصد آن‌ در نقاط‌ روستايي‌ سكونت‌ داشته‌اند . استان‌ لرستان‌ از مناطق‌ باستاني‌ ايران‌ است‌ و آثار ديرينه‌اي‌ را در خود جاي‌ داده‌ است ‌. اقوام ‌مهاجر در هزاره‌ سوم‌ و چهارم‌ پيش‌ از ميلاد در كوهساران‌ زاگرس‌ اسكان‌ يافته‌ و سرزمين‌ بين‌النهرين‌ (دو رود نواحي‌ امروزي‌) را تصرف‌ كردند . به‌ استناد نوشته‌هاي‌ كتيبه‌هاي‌ بابلي‌ ، آشوري‌ و ايلامي‌ ، ساكنان‌ كوهساران‌ زاگرس‌ طايفه‌هايي‌ مانند : لولوبي ‌، مانايي ‌، كاسي‌ ، گوتي ‌، آمادا و پارسوا بوده‌اند . انقراض‌ كاسي‌ها در هزاره‌ دوّم ‌پيش‌ از ميلاد ، با يورش‌ دولت‌ مقتدر ايلام‌ صورت‌ گرفت ‌. اسكندر مقدوني‌ در حمله‌ به‌ ايران‌ اين‌ نواحي‌ را تصرف‌ كرد . در دوره‌ ساسانيان ‌، پشتكوه‌ و پيشكوه‌ را شخصي‌ از خاندان‌ معروف‌ هرمزان‌ اداره‌ مي‌كرد . اعراب‌ در سال‌ 21 هجري‌ قمري ‌، پس‌ از فتح‌ حلوان‌ نواحي‌ شمالي‌ را گرفتند و در سال‌ 21 هجري‌ قمري‌ ، نهاوند و قسمت‌ جنوبي‌ لرستان‌ را نيز به‌ تصرف‌ خود در آوردند . در سال‌ 22 هجري‌ قمري‌ ، حسنويه‌ كرد اين‌ منطقه‌ را به‌ تصرف ‌خود درآورد و خاندان‌ او تا سال‌ 500 هجري‌ قمري‌ بر لرستان‌ تسلط‌ داشتند . همزمان‌ با استلاي‌ مغول‌ بر ايران ‌، لرستان‌ به‌ دو قسمت‌ لر بزرگ‌ و لر كوچك‌ تقسيم‌ شد . اتابكان‌ لر بزرگ‌ كه ‌اصلاً از كردان‌ شام‌ بودند ، از حدود نيمه‌ اول‌ قرن‌ هشتم‌ تا نيمه‌ اول‌ قرن‌ نهم‌ هجري‌ قمري‌ حكومت‌ كردند . اتابكان ‌لر كوچك‌ (1006 - 508 ه . ق‌) كه‌ چندين‌ امير معتبر داشتند ، موقعيت‌ خود را تا دوره‌ صفويه‌ حفظ‌ كردند و در سال‌ 1006 هجري‌ قمري‌ توسط‌ شاه‌ عباس‌ اول‌ منقرض‌ شدند . پس‌ از آن‌ حكومت‌ لرستان‌ به‌ خاندان‌ اميري‌ به ‌نام‌ حسين محول‌ شد كه‌ تا اوايل‌ دوره‌ قاجار حكومت‌ كردند . از آن‌ پس ‌، حكومت‌ لرستان‌ را گاهي‌ حكام ‌بروجرد و زماني‌ حكام‌ شوشتر به‌ عهده‌ داشته‌اند . استان‌ لرستان‌ از نظر فرهنگي‌ نيز يكي‌ از مناطق‌ ويژه‌ ايران‌ است‌ كه‌ مجموعه‌اي‌ از سنن‌ ديرين‌ و باستاني‌ را پديد آورده‌ است ‌. برخي‌ از پژوهشگران ‌، لران‌ را شاخه‌اي‌ از نژاد ايراني‌ مي‌دانند كه‌ در نيمه‌ اوّل‌ هزاره‌ اول‌ پيش‌ از ميلاد از شرق‌ درياي‌ خزر با اين‌ منطقه‌ مهاجرت‌ كرده‌اند . مردم‌ لرستان‌ كنوني ‌، با بختياري‌ها و كردها پيوند نژادي ‌دارند . زبان‌ مردم‌ اين‌ استان‌ لفري‌ و لَكي‌ است ‌. لك‌ها بيشتر در كوهدشت‌ و الشتر و لرها در اطراف‌ خرم‌آباد مستقرند . گويش‌هاي‌ لري‌ و لكي ‌، دستوري‌ ويژه‌ و واژه‌هاي‌ بي‌ شماري‌ دارند . استان‌ لرستان‌ داراي‌ سه‌ نوع‌ آب‌ و هواي‌ متفاوت‌ است‌ كه‌ عبارتند از : آب‌ و هواي‌ ناحيه‌ سرد كوهستاني‌ كه‌ زمستان‌هاي‌ سرد و تابستان‌هاي‌ معتدل‌ دارد و مناطق‌ بروجرد ، دورود ، ازنا ، نورآباد و الشتر را در بر مي‌گيرد . آب‌ و هواي‌ ناحيه‌ معتدل‌ مركزي‌ كه‌ بهار آن‌ از اوايل‌ اسفند آغاز و تا ارديبهشت‌ ماه‌ ادامه‌ مي‌يابد و شهرستان‌ خرم‌آباد در قلمرو اين‌ ناحيه‌ قرار دارد . آب‌ و هواي‌ ناحيه‌ گرم‌ جنوبي‌ كه‌ به‌ علّت‌ تأثير بادهاي‌ گرم‌ خوزستان‌ ، تابستان‌هاي‌ گرم‌ و زمستان‌هاي‌ نسبتاً معتدل‌ دارد و پلدختر و ناحيه‌ پايي‌ در قلمرو اين‌ نوع‌ آب‌ و هوا قرار دارند .

استان اصفهان

استان کرمانشاه

پیشینه تاریخی شواهد و مدارک باستان شناختی نشان می دهد این منطقه از اولین زیستگاههای انسان به شمار می رفته و یکی از مراکز مهم جمعیتی در زاگرس میانی محسوب می شده است تمامی ادوار زندگی انسان از عهد حجر تا دوره های تمدنی پیش از تاریخ و سپس تا تشکیل حکومتهای بزرگ سیر تحول خود را در این محدوده طی کرده است . در هزاره چهارم ق . م استان کرمانشاه یکی از مراکز مهم تجاری و بازرگانی است . بازرگانان این منطقه با بازرگانان شوشی و بین النهرینی داد و ستد و تبادل کالا داشتند . در دوره ساسانی ، استان کرمانشاه بیش از هر دوره دیگری از اعتبار و رونق خاصی برخوردار بود . شهر یاران ساسانی به علت نزدیکی این منطقه به پایتخت آنها یعنی تیسفون ایام تابستان را در قصرهای ییلاقی این منطقه می گذراندند . موقعيت جغرافيايي استان‌ كرمانشاه‌ با مساحتي‌ معادل‌ 434,24 كيلومتر مربع‌ در غرب‌ ايران‌ واقع‌ شده‌ است ‌. براساس ‌آخرين‌ تقسيمات‌ اداري‌ و كشوري‌ در سال‌ 1375، شهرستان‌هاي‌ استان‌ كرمانشاه‌ عبارتند از : اسلام‌ آباد غرب ‌، پاوه‌ ، جوانرود ، سرپل‌ ذهاب‌ ، سنقر ، صحنه‌ ، قصر شيرين ‌، كرمانشاه ‌، كنگاور ، گيلان‌ غرب‌ و هرسين ‌. اين‌ استان‌ از شمال‌ به‌ استان‌ كردستان‌ ، از جنوب‌ به‌ استان‌هاي‌ لرستان‌ و ايلام ‌، از شرق‌ به‌ استان‌ همدان‌ و از غرب‌ به‌ كشور عراق‌ محدود شده‌ است ‌. جمعیت استان براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1375 ، جمعیت استان کرمانشاه بالغ بر 1778596 نفر است و حدود سه درصد از جمعیت کل کشور را تشکیل می دهد . از این تعداد 35/59 درصد در نقاط شهری و 30/39 درصد در نقاط روستایی زندگی می کنند و بقیه غیر ساکن هستند . از جمعیت این استان 14/4 درصد در گروه سنی 65 ساله و بیشتر قرار دارند . 14/55 درصد بین 15 تا 64 ساله و 71/40 درصد کم تر از 15 ساله هستند . تاريخ و فرهنگ اقوام‌ مهاجر "گوتي‌ يا كاسي‌" در هزاره‌ سوم‌ و چهارم‌ قبل‌ از ميلاد در كوهساران‌ زاگرس‌ سكونت ‌داشتند و سرانجام‌ بين‌ النهرين‌ را تصرف‌ كردند . به‌ استناد كتيبه‌هاي‌ بابل ‌، آشور و عيلام‌ ، طوايفي‌ به‌ نام‌هاي ‌لولوبي ‌، گوتي‌ ، فايري‌ ، آمودا و پارسفوا نيز در دامنه‌هاي‌ زاگرس‌ ساكن‌ بوده‌اند . لولوبي‌ها يا لولوها اجداد لرها محسوب‌ مي‌شوند و در زمان‌هاي‌ گذشته‌ در ذهاب ‌، شهرزور و سليمانيه‌ زندگي‌ مي‌كرده‌اند . براي‌ نخستين‌ بار نام‌ ماد به‌ صورت‌ "آماده‌اي‌" در حملات‌ آشوريان‌ به‌ نواحي‌ كردستان‌ فعلي‌ ذكر گرديده‌ است‌ . بنابراين‌ مي‌توان‌ دريافت‌ كه‌ از هزار سال‌ قبل‌ از ميلاد قوم‌ ماد در دامنه‌هاي‌ زاگرس‌ سكونت‌ داشته ‌است ‌. غير از مادها ، دو طايفه‌ ديگر به‌ نام‌ پارس‌ها و كردها نيز در شمار ساكنان‌ دامنه‌هاي‌ زاگرس‌ ذكر شده‌ است ‌. ساخت‌ شهر كرمانشاه‌ به‌ بهرام ‌، شاه‌ ساساني‌ منسوب‌ است‌ كه‌ در روزگار پدر فرمانروايي‌ ايالت‌ كرمان‌ را داشت‌ و بدين‌ جهت‌ به‌ «كرمانشاه‌» لقب‌ يافته‌ بود . كرمانشاه‌ پس‌ از شكست‌ ايرانيان‌ در نهاوند به‌ تصرف‌ عرب‌ها درآمد . در قرن‌ چهارم‌ هجري‌ قمري‌ سلسله‌ كوچكي‌ از اكراد به‌ نام‌ حسنويه‌ در ولايت‌ غرب‌ استقلال‌ يافتند . مؤسس‌ اين‌ سلسله‌ ، نزديك‌ 50 سال‌ حكمفرمايي‌ كرد و قلعه‌ بزرگ‌ سرماج‌ را در مجاورت‌ دينور به‌ عنوان‌ مقر و محل‌ دفاين ‌و نفايس‌ خود قرار داد . در سال‌ 441 ه . ق‌ سلطان‌ طغرل‌ سلجوقي‌ صد هزار سپاهي‌ به‌ تسخير قلعه‌ سرماج‌ فرستاد و پس‌ از 4 سال‌ آن‌ را تسخير كرد . در دوره‌ سلجوقيان‌ ، كرمانشاه‌ شهري‌ آباد بود و خليفه‌ عباسي‌ براي‌ مقابله‌ با مسعود سلجوقي‌ بدين‌ شهر لشكر كشيد . در دوره‌ مغول‌ و در حمله‌ هلاكو به‌ بغداد ، اين‌ شهر آسيب‌ فراوان‌ ديد . اين‌ منطقه‌ در دوره‌ تيموريان ‌، در شمار بلاد همدان‌ به‌ شمار مي‌آمد و در قرون‌ نهم‌ و دهم‌ هجري‌ ، بارها مورد تهاجم‌ عثماني‌ها قرار گرفت ‌. به‌ گفته‌ سياحان‌ خارجي ‌، در روزگار صفويه‌ ، كرمانشاه‌ شهري‌ پرنعمت‌ و آباد بود و كاروانسراها و پل‌هاي‌ متعدد داشت ‌. خاصه‌ آن‌ كه‌ به‌ علّت‌ علاقه‌ شديد صفويه‌ به‌ اماكن‌ متبركه‌ و اهميّت‌ ارتباطي‌ آن‌ با كربلا و نجف ‌، اين‌ شهر رونق‌ فراوان‌ يافت ‌. در زمان‌ حكومت‌ نادر ، قلعه‌ قديمي‌ شهر ويران‌ و قلعه‌اي‌ ديگر ساخته‌ شد . كريمخان‌ زند ، كرمانشاه‌ را تصرف‌ كرد و بالاخره‌ كرمانشاه‌ در عهد قاجار مركز ولايات‌ غرب‌ و والي‌نشين‌ شد . محمّد علي‌ ميرزاي‌ دولتشاه ‌، فرزند فتحعليشاه ‌، براي‌ مقابله‌ با عثمانيها در شهر كرمانشاه‌ استقرار گرفت ‌. مردم‌ استان‌ كرمانشاه‌ همانند ديگر شهرهاي‌ ايران ‌، در جنبش‌ مشروطيت‌ ، نقش‌ فعالي‌ داشتند . كرمانشاه‌ در جنگهاي‌ جهاني‌ اوّل‌ و دوم‌ به‌ تصرف‌ قواي‌ بيگانه‌ درآمد . كرمانشاه‌ امروزي‌ استاني‌ آباد است‌ و مركز آن‌ شهر كرمانشاه‌ مي‌باشد . استان‌ كرمانشاه‌ از مناطق‌ كردنشين‌ سرزمين‌ ايران‌ است‌ . زبان‌ كردي‌ از خويشاوندان‌ نسبي‌ زبان‌ فارسي‌ است‌ و مشابهت‌هاي‌ فراوان‌ با قواعد دستوري‌ و ديگر خصوصيات‌ زبان‌ فارسي‌ دارد . زبان‌ كردي‌ گويش‌هاي‌ متفاوتي‌ دارد كه‌ از مهّمترين‌ آن‌ها مي‌توان‌ به‌ گويش‌هاي‌ كلهري‌ ، اورامي‌ ، سوراني‌ (جافي‌) ، لكي‌ و گويش‌ فارسي‌ اشاره‌ كرد . نژاد مردم‌ استان‌ كرمانشاه‌ آريايي‌ است ‌. بر بستر خصوصيات‌ قومي ‌، نژادي‌ ، زباني‌ و باورهاي‌ مذهبي‌ مردم‌ كرمانشاه‌ نظام‌ فرهنگي‌ مردم‌ استان‌ شكل‌ گرفته‌ و شاعران‌ و نويسندگان‌ مشهوري‌ از آن‌ برخواسته‌اند . نژاد کردهای کرمانشاه همچون کردهای کردستان آریایی تبار و از ساکنان قدیم فلات ایران هستند . در متون سومری و آشوری برخی از ساکنان زاگرس را (کرتی) (کارتی) و (کارد) یاد کرده اند و در منابع ارمنی واژه (کردوخ) بر آنها اطلاق شده است . برخی نیز بر این اعتقادند که این قوم یکی از شعبه های نژاد آریایی است که در هزاره دوم ق . م وارد ایران شدند و در کوه های زاگرس سکنی گزیدند . زبان اهالی کرمانشاه کردی است . زبان کردی که شاخه ای از زبان شمال غربی ایرانی میانه است . به دلیل داشتن ادبیات مکتوب اهمیت خاصی دارد . با این حال از زبانهای دیگر از جمله زبانهای عربی ، ارمنی ، ترکی و فارسی لغات بسیار در آن راه یافته است . سابقه تاریخی کردها موجب پیدایش گویشهای بی شماری شده است که برخی از آنها عبارتند از : گویش کردی کلهری ، گویش کردی اورامی ، گویش کردی سورانی ، گویش لکی مذهب اکثر قریب به اتفاق جمعیت استان کرمانشاه را مسلمانان شیعه تشکیل می دهند و در صدر نیز خواهران و برادران اهل تسنن هستند . گروهی نیز زیر پوشش بدعتهای دینی با نام اهل حق با حفظ آداب و مناسک و معتقدات دین کهن ایران باستان یعنی زردشتی و همچنین با التقاطی از اسلام به حیاط دینی خود ادامه میدهند . آب و هوا استان‌ كرمانشاه‌ در معرض‌ جبهه‌هاي‌ مرطوب‌ مديترانه‌اي‌ قرار دارد كه‌ در برخورد با هواي‌ سرد ارتفاعات‌ زاگرس ‌، به‌ برف‌ و باران‌ تبديل‌ مي‌شوند . در استان‌ كرمانشاه‌ چهار اقليم‌ متفاوت‌ قابل‌ تشخيص‌ است‌ اوّل‌ : "زمستان‌ ملايم‌ و تابستان‌ گرم‌ و خشك‌" كه‌ شهرستان‌هاي‌ قصرشيرين ‌، سرپل‌ ذهاب‌ و دهستان‌ از گله‌ در جنوب‌ غربي‌ جوانرود را شامل‌ مي‌شود . دوّم ‌: "زمستان‌ و تابستان‌ خنك‌" كه‌ شهرستان‌هاي‌ پاوه‌ و جوانرود و بخش‌ كرند از توابع‌ شهرستان‌ اسلام‌آباد غرب‌ را در بر مي‌گيرد . سوم ‌: اقليم‌ "نيمه‌ خشك‌ و استپي‌ خنك‌" كه‌ شهرستان‌هاي‌ سنقر و دهستان‌ پشت‌ دربند از توابع‌ شهرستان‌ كرمانشاه‌ را در برمي‌گيرد . چهارم‌ : اقليم‌ "نيمه‌ خشك ‌و استپي‌ گرم‌" كه‌ شهرستان‌هاي‌ كنگاور صحنه‌ و هرسين‌ را شامل‌ مي‌شود . به‌ طور كلي‌ استان‌ كرمانشاه‌ از نظر آب ‌و هوايي‌ به‌ دو منطقه‌ گرمسير (غرب‌) و سردسير در ساير نواحي‌ تقسيم‌ مي‌شود بادهاي‌ مهّم‌ استان‌ كرمانشاه‌ عبارتند از : "بادهاي‌ غربي‌" كه‌ رطوبت‌ نسبي‌ اقيانوس‌ اطلس‌ و مديترانه‌ را به ‌قلمرو اين‌ استان‌ منتقل‌ مي‌كند و موجب‌ بارندگي‌ مي‌شود . اين‌ باد بيشتر در فصل‌هاي‌ زمستان‌ و بهار مي‌وزد . "بادهاي‌ شمال‌" كه‌ در فصل‌ تابستان‌ مي‌وزند و در اعتدال‌ آب‌ و هواي‌ بخشي‌ از استان‌ و كاهش‌ گرماي‌ آن‌ مؤثراند و "باد سام‌ يا سموم‌" كه‌ تنها در منطقه‌ نوار مرزي‌ مي‌وزد و هواي‌ آن‌ را در تابستان‌ها بسيار گرم‌ و غير قابل‌ تحمل ‌مي‌سازد و زيان‌هاي‌ بسياري‌ به‌ بار مي‌آورد .