مجموعه کاخ گلستان ، یادگاری به جای مانده از ارگ تاریخی تهران محل اقامت شاهان سلسله قاجار و از زیباترین و کهنترین بناهای پایتخت دویست ساله ایران می باشد . این بنا روزگاری همانند نگینی در میان این ارگ می درخشید . سابقه تاریخی ارگ سلطنتی که محدوده مکانی تاریخی آن را در شمال خیابان و میدان امام خمینی (سپه) در سمت غرب خیابان خیام ، در شرق خیابان ناصرخسرو و در جنوب خیابان پانزده خرداد و میدان ارگ تشکیل می دهد ، به روزگار صفویه باز می گردد .
شاه طهماسب اول صفوی (930-984) نخستین پادشاهی بود که در سفرهای خود به قصد زیارت مقبره حضرت عبدالعظیم دستور داد بارویی به طول یک فرسخ به دور قصبه تهران احداث شود . پس از او شاه عباس صفوی در قسمت شمالی حصار طهماسبی چهار باغ و چنارستانی احداث نمود که بعدها دیوار بلندی گرد آن بنا کرده و عمارات مقر سلطنتی را در داخل آن ساخته ، ارگ نامیدند . در اواخر عهد صفوی تهران گاهی مقر موقت دربار شاهان صفوی قرار می گرفت و حتی شاه سلیمان (1077-1105) کاخی در این شهر برای خود بنا نهاد . ولی امروز اثری از بناهای دوره صفوی باقی نمانده است .
کهنترین بناهای موجود در مجموعه گلستان ، ایوان تخت مرمر و خلوت کریمخانی متعلق به دوران کریمخان زند است . وی در نبردهای خود بر ضد محمدحسن خان قاجار در سال 1172 تهران را مرکز اردوکشی خود قرار داد و پس از پیروزی در این جنگ در دیوانخانه قدیم تهران که در زمان ساه سلیمان ساخته شده بود بار عام داد و با عنوان وکیل الرعایا حکومت ایران را در دست گرفت . به فرمان او در تابستان همان سال حصار ارگ مجددا احیاء شد و یک دست حرمخانه و خلوتخانه و عمارت دارالحکومه در داخل آن بنا گردید و در تابستان سال بعد (1173) که اردوی خود را به چمن سلطانیه (زنجان) منتقل نمود .
دستور داد یک دست عمارت خاصه و دیوانخانه بزرگ به سبک ساسانی و باغی در جنب آن بنا نمایند . پس از مرگ کریمخان زند در 1193 آغا محمدخان قاجار در 1200 تهران را به پایتختی برگزید ، ولی به دلیل لشکرکشیهای دائمی کمتر در مقر حکومت خود به سر می برد ، و برای عمارت و آبادانی چندان فرصت نداشت . تا آنکه فتحعلی شاه در سال 1211 بر تخت سلطنت ایران جلوس کرد ، از آن زمان به بعد با گسترش دستگاه اداری و تشریفات سلطنتی بناهای متعددی در داخل ارگ تهران عمدتا در زمان فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه قاجار احداث شد .
در دوران رضاشاه پهلوی ، بخشهای بزرگی از ارگ تهران ، از جمله حصار دور آن ، سر در باب عالی ، ساختمان دفتر استیفا ، نگارخانه ، تکیه دولت ، نارنجستان ، باغ گلشن و ساختمانهای اندرونی تخریب شد . محل سکونت شاه به سعدآباد و سپس در دوران محمدرضا شاه پهلوی به نیاوران منتقل و مجموعه گلستان به محل پذیرایی از میهمانان خارجی تبدیل گردید . پس از انقلاب مجموعه گلستان همچون اغلب عمارات سلطنتی دیگر بصورت موزه درآمد تا همگان بتوانند از آن دیدن کرده و از تماشای زیباییهای حاصل فکر و دست هنرمندان و صنعتگران ایرانی بهره برند .
بخشهای مختلف این مجموعه در حال حاضر عبارت است از : ایوان تخت مرمر ، خلوت کریمخانی ، اتاق موزه (تالار سلام) و حوضخانه آن ، تالار آینه ، تالار عاج یا سفره خانه تالار برلیان یا سفره خانه ، تالاربرلیان یا تشریفات ، ساختمان کتابخانه ، عمارت شمس العماره ، عمارت بادگیر و حوضخانه وسیع آن ، تالار الماس ، کاخ ابیض ، چادرخانه .